بررسی صفات زراعی موثر در افزایش عملکرد گندم دیم در مناطق سردسیر

به منظور بررسی تاثیر صفات زراعی بر روی عملکرد گندم دیم و همچنین تعیین بهترین شاخص گزینش ارقام پرمحصول و سازگار با شرایط دیم مناطق سردسیر، تعداد 385 ژنوتیپ پیشرفته گندم در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه در سال زراعی 77-1376 در قالب 9 آزمایش تکراردار با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار و یک آزمایش مقدماتی با طرح لاتیس ساده در 2 تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل از تجزیه جداگانه آزمایش ها نشان داد که بین ژنوتیپ ها از نظر تولید عملکرد دانه، تعداد روز تا ظهور سنبله، تعداد روز تا رسیدن دانه، ارتفاع بوته و وزن هزار دانه اختلاف معنی دار وجود دارد. گروه بندی ژنوتیپ ها از نظر تعداد روز تا سنبله دهی به گروه های زودرس، متوسط رس، دیررس و خیلی دیررس نیز نشان داد که بیشترین میزان عملکرد دانه به گروه زودرس با میانگین عملکرد 1790 کیلوگرم در هکتار و کمترین میزان عملکرد دانه به گروه خیلی دیررس با میانگین 710 کیلوگرم در هکتار مربوط می باشد. گروه بندی ژنوتیپ ها از نظر ارتفاع بوته نیز مشخص نمود که ژنوتیپ های پابلند و زودرس در دیمزارها عملکرد بیشتری را تولید کردند به طوریکه اکثر ژنوتیپ های دیررس در گروه پاکوتاه با عملکرد کمتر قرار داشتند. همبستگی داده ها نشان داد که بین تعداد روز تا سنبله دهی و ارتفاع بوته در ارقام زودرس رابطه معنی دار وجود ندارد ولی این رابطه در گروه ارقام دیررس منفی و معنی دار می باشد (0.30- =r). در ژنوتیپ های زودرس ارتفاع بوته با عملکرد دانه و وزن هزار دانه رابطه مثبت و بسیار قوی داشت (0.57=r و 053=r) که نشان دهنده اهمیت گزینش ژنوتیپ های پابلند و زودرس در دیمزارها می باشد، نتایج بررسی همچنین نشان داد که بیشترین میزان وزن هزاردانه به ژنوتیپ های زودرس تعلق دارد و با دیررس شدن ژنوتیپ ها وزن هزاردانه کاهش می یابد. گروه بندی ژنوتیپ ها از نظر صفت تیپ رشد نیز نشان داد که ژنوتیپ های با تیپ رشد زمستانه دارای میانگین عملکرد دانه، ارتفاع بوته و وزن هزاردانه و مقاومت به سرمای بیشتری نسبت به تیپ های رشد بهاره و بینابین می باشند، بنابراین برای افزایش عملکرد دانه در دیمزارهای مناطق سردسیر اهمیت گزینش ژنوتیپ هایی با تیپ رشد زمستانه، زودرس، پابلند و مقاوم به سرما و بیماری ها و تنش خشکی در برنامه های به نژادی آشکار می باشد.